Kościelny trybunał kolegialny (tribunal collegiale) składa się z trzech lub pięciu sędziów diecezjalnych. Taki sąd, zwany również kolegium sądzącym (collegium iudiciale) działa w imieniu biskupa z mocy jego władzy zwyczajnej (potestas ordinaria).
Trzeba pamiętać, że biskup ordynariusz jest również uprawniony do powołania delegowanego trybunału kolegialnego. Trybunał taki będzie złożony z sędziów delegowanych, niebędących sędziami diecezjalnymi. Taki sąd specjalny powołać można jedynie na pewien czas, w szczególnym wypadku, zaś jego jurysdykcja o charakterze pochodnym obejmuje jedynie rozpatrzenie określonej sprawy. Jednakże, jeśli na czele takiego sądu specjalnego stanie wikariusz sądowy ordynariusza miejsca lub pomocniczy wikariusz sądowy, trybunał nabiera charakteru sądu zwyczajnego.
W nowszym prawie kanonicznym trybunały składające się z kolegium sądzącego pojawiły się dość późno. W dobie prawa dekretałowego sędziowie orzekający jednoosobowo posługiwali się szeroko instytucją asesorów-doradców. Sądy kolegialne ustanawiać zaczęto w XIX wieku, za pontyfikatu Grzegorza XVI (1831-1846), jednak tylko na terenie państw włoskich.
Taki model trybunału kościelnego zaczęły przejmować i inne Kościoły partykularne, tworząc tym samym prawo zwyczajowe. Kodeks prawa kanonicznego z roku 1917 stanowił już, recypując praktykę zwyczajową, że sądom złożonym z trzech sędziów zastrzeżone są sprawy dotyczące nieważności węzła święceń (sakramentu kapłaństwa) oraz o nieważność małżeństwa. Do ich wyłącznej właściwości przekazano ponadto sprawy o dobra i prawa kościołów katedralnych oraz niektóre poważniejsze sprawy karne (zob. kanon 1576 Kodeksu z 1917 r.). Ordynariusz był również uprawniony do zlecenia kolegium trzech lub pięciu sędziów orzekania w sprawach o dużej złożoności oraz większej wagi (causae maiores).